Shumica e personave nga Maqedonia e Veriut që janë futur në listën e zezë amerikane, kryesisht për shkak të dyshimeve për korrupsion dhe ndikim mbi gjyqësorin, vazhdojnë të jenë aktivë në politikë dhe biznes.
Sanksionet duket se kanë ndikuar në rënien e besueshmërisë, por rastet e zgjidhjes gjyqësore të aferave korruptive janë të rralla.
Më shumë se katër vjet më parë, lumi Drini i Zi në Strugë, në orët e mbrëmjes, papritur u bë shumëngjyrësh, duke ndryshuar ngjyrën e rrjedhës në blu, jeshile dhe të kuqe. Pamjen e re e fitoi falë ndriçimit anësor dhe atij nënujor përgjatë lumit.
Mbrëmjen e 21 qershorit 2021, kryetari i komunës së Strugës, Ramiz Merko, në një ceremoni me fishekzjarre dhe festime, deklaroi se Drini i Zi “do të duket si akuarium”. Por, që nga 17 shtatori, ndriçimit të lumit i ra hija e dyshimeve korruptive.
Ndriçimi nënujor i Drinit të Zi solli në sipërfaqe një aktakuzë të re kundër kryetarit Merko, pasi prokuroria e Strugës paraqiti propozim për ngritjen e aktakuzës lidhur me kontratat për ndriçimin e një pjese të shtratit të lumit.
Dyshohet se nga fillimi i prillit 2021 deri në fund të qershorit 2022 ai ka tejkaluar kompetencat zyrtare gjatë lidhjes së tenderëve, pa marrë më parë lejen ujore nga Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor.
“Prokuroria gjatë procedurës ka ndërmarrë disa veprime dhe ka siguruar ekspertizë, sipas së cilës instalimi prej 300 trupave ndriçues ka ndikuar negativisht në regjimin e ujërave, morfologjinë e shtratit të lumit dhe sistemin hidro-biologjik të tij”, njoftoi Prokuroria.
Me këtë veprim, është shkaktuar një dëm prej gati 110.000 eurosh në buxhetin e komunës që ai drejton, ndërsa paratë i janë paguar kompanisë T-G BM Electric.
Akuzat kundër Ramiz Merkos, një prej kryetarëve më jetëgjatë në Maqedoninë e Veriut, që aktualisht ndodhet drejt fundit të mandatit të tij të katërt dhe të fundit, nisën të shtohen njëra pas tjetrës pasi ai përfundoi në listën e zezë të SHBA-së.
Më 20 qershor 2023, Departamenti i Shtetit i SHBA-së e shpalli të padëshirueshëm për hyrje në vend, duke përfshirë edhe familjen e tij të ngushtë – bashkëshorten Shpresën dhe tre fëmijët: Gencin, Nazmien dhe Drenushën.
Aktakuza për ndriçimin e Drinit të Zi përfaqëson aktakuzën e dhjetë kundër Ramiz Merkos.
Për nëntë të mëparshmet tashmë po zhvillohen procese gjyqësore në gjykatat e Strugës dhe Manastirit. Së voni, ai u shfajësua me vendim të formës jo të prerë në çështjen e blerjes së një veture Audi për punë zyrtare, me vlerë gati 70.000 euro. Në një rast për emërim të paligjshëm të drejtorëve në shkollat e Strugës, u dënua me 10.000 euro gjobë.
Prokuroria Themelore Publike ka thënë për Radion Evropa e Lirë (REL) se në proces janë edhe procedura të tjera gjyqësore kundër Merkos – përfshirë rastin e pllakës përkujtimore në ndërtesën e komunës së Strugës, dhe ndërtimet e paligjshme pranë hotelit “Drim”.
Jakimovski në garë për mandat të ri në Karposh
Ndryshe nga Merko, karriera politike e të cilit me shumë gjasë përfundon pas zgjedhjeve lokale të ardhshme, kolegu i tij nga Karposhi, Stevçe Jakimovski, kandidon për mandatin e pestë në krye të komunës.
Kundër tij, në vitin 2019 u ngrit një aktakuzë për disa vepra penale, por një pjesë e konsiderueshme e akuzave u parashkruan, për shkak të ndryshimeve në Kodin Penal.
Procesi i vetëm gjyqësor i përfunduar, që lidhet me ndërtimin e godinës komunale, rezultoi me dënim prej 3.5 vjetësh burg në prill 2025, por vendimi ende nuk është i formës së prerë. Jakimovski ka paralajmëruar ankesë në Gjykatën e Apelit.
Grubi, hapave të Gruevskit
Vetëm disa ditë pasi u fut në listën e zezë amerikane për përfshirje në korrupsion të nivelit të lartë dhe ndikim politik mbi gjyqësorin, ish-zëvendëskryeministri dhe ministri Artan Grubi iku nga vendi.
Menjëherë pas shpalljes së sanksioneve, Prokuroria hapi rast kundër tij për abuzime në Lotarinë Shtetërore, lidhur me blerjen e aparateve elektronike të lojërave të fatit.
Ministri Pançe Toshkovski i bëri thirrje publike që, nëse nuk kthehet vetë në vend, “do të gjendet mënyra e duhur që të sillet”.
Informacionet e fundit, nga fundi i korrikut, nga Ministria e Punëve të Brendshme për REL-in, ishin se “janë në komunikim të vazhdueshëm me shërbimet kompetente nga vendet ku, sipas informacioneve operative, personi mund të ndodhet”. Që atëherë, deri sot, ministria nuk ka publikuar asnjë informacion të ri për arratisjen dhe lokalizimin e Grubit.
Nga 13 personat që gjenden në listën e zezë amerikane, Grubi është i vetmi që i “bën shoqëri” ish-kryeministrit Nikola Gruevski – të dy janë në arrati.
Dallimi është se ish-kryeministri, që ndodhet në Hungari, është i dënuar me vendim të formës së prerë, ndërsa kundër Grubit ekziston vetëm një kallëzim penal.
Përveç politikanëve, në mesin e personave nën sanksione amerikane gjenden edhe ish-drejtori i Administratës për Siguri dhe Kundërzbulim (UBK), Sasho Mijalkov, si dhe biznesmenët Jordan Kamçev, Sergej Samsonenko, Koço Andjusev dhe anëtarët e ngushtë të familjeve të tyre. Bizneset e tyre në Maqedoninë e Veriut nuk i nënshtrohen asnjë mase ndëshkuese apo kufizimi.
Në nëntë muajt e parë të vitit 2025, SHBA-ja nuk ka shtuar emra të rinj në listën e zezë, megjithëse sanksionet amerikane për shumicën e tyre nuk kanë pasur efekt negativ.
Në rrjetet sociale, para fillimit të fushatës për zgjedhjet lokale, po qarkullojnë spekulime për emra të rinj politikanësh që mund të preken nga sanksionet amerikane.
Sipas televizionit Alsat, qëndrimi i Departamentit të Diplomacisë Publike të Ambasadës së SHBA-së në Maqedoninë e Veriut është se mundësia e zgjerimit të listës me emra të rinj ende ekziston.
“Asnjë aktor i korruptuar nuk duhet të jetë imun ndaj përgjegjësisë. Shtetet e Bashkuara të Amerikës do të vazhdojnë të bashkëpunojnë me partnerët në qeveri, shoqërinë civile dhe sektorin privat për të forcuar transparencën dhe për të luftuar kundër krimit”, u theksua në përgjigjen e Ambasadës së SHBA-së në Maqedoninë e Veriut./REL
