Shkruan: Liridona Beqiri
Zgjedhjet lokale të fundit në Maqedoninë e Veriut dëshmuan një zhvendosje të qartë të elektoratit shqiptar. Ajo që për një kohë të gjatë dukej e pamundur – humbja e një pjese të madhe të terrenit politik nga Ali Ahmeti dhe Bashkimi Demokratik për Integrim, tashmë është realitet. Por ky nuk është thjesht një “incident elektoral”, kjo është pasojë e një procesi të gjatë dhe të thellë të konsumimit politik që është injoruar sistematikisht nga udhëheqësia aktuale. Humbjet e Ali Ahmetit dhe Koalicionit në shumë komuna nuk ishin thjesht rezultat i një fushate më të dobët apo ndonjë taktike elektorale të gabuar, ato ishin një reagim i drejtpërdrejtë, një revoltë e heshtur e mbështetësve të zhgënjyer, një kosto e vonesës për t’u reformuar, një refuzim i hapur ndaj stagnimit dhe mungesës së hapjes për një frymë të re.
Për herë të parë, votuesi shqiptar nuk u frikësua nga e panjohura dhe as u mjaftua me kujtimet e luftës, por dërgoi një mesazh të qartë: nuk ka më vend për politikë pa llogaridhënie, për lidership të pakorrigjueshëm dhe për koalicione që nuk reflektojnë interesin real të qytetarëve.
Ajo që shihet qartë është që BDI-ja po përjeton një fund të heshtur, por të pashmangshëm. Ali Ahmeti humbi jo sepse populli e tradhëtoi por sepse ai tradhëtoi momentin për t’u reformuar! Qytetarët nuk votuan sepse e harruan luftën por sepse partia i harroi njerëzit pas luftës. Ali Ahmeti theu mitin e heshtjes shqiptare dhe krijoji histori por në historinë që ndërtoi kishte dhe hije që nuk mund të fshihen. Ai ndërtoi epokë e bëri histori por nuk i zgjodhi njerëzit e duhur për t’a mbajtur gjallë atë. Mëkati më i madh i ij është shkatërrimi i sistemit arsimor dhe krijimi i kuadrove të nënshtruara e jo mendjeve të ndritura. Ai nuk prodhoi kuadro por servila dhe mafioz dhe për këtë do i mbetet borxh popullit.
Kjo nuk është thjesht një krizë e përkohshme që kalon me disa marrëveshje ose riformatime emrash. Kjo është kriza e një sistemi të mbyllur, që për shumë kohë ka jetuar mbi kapitalin e simbolikës historike, por ka dështuar të ndërtojë kapital shoqëror, besim dhe vizion për të ardhmen. Kur një parti politike e gjen veten në pozitën që as kundërshtarët nuk e respektojnë më si rival të denjë, dhe as votuesit e saj nuk e mbrojnë dot me pasion, atëherë ajo nuk ka më përballë zgjedhje taktike por ka përballë një krizë ekzistenciale. Nuk mund të kërkosh respekt kur je i rrethuar nga bashkëpunëtorë që përfaqësojnë dekada dështimi dhe arrogancë, nuk mund të kërkosh besnikëri kur e ke ndëshkuar guximin e mendimit ndryshe, dhe mbi të gjitha, nuk mund të kërkosh votën e një shoqërie urbane, rinore dhe moderne me metodat e një politike të vjetëruar. Qytetarët nuk votuan sepse e harruan luftën por sepse partia harroi njerëzit pas luftës. Harroi që demokracia nuk është përjetësi e pushtetit, por shërbim me afat dhe çdo afat skadon, sidomos kur nuk reformohesh, nuk ndryshon, dhe nuk dëgjon.
ARSYET E HUMBJES SË BDI JANË MË SHUMË SE NJË FAKTOR
Mosreformimi i brendshëm – një strukturë autike që nuk mësoi të dëgjojë- BDI nuk është më një parti në përballje me sistemin, por një pjesë e thellë e tij. Për vite me radhë, partia funksionoi me një elitë të konsoliduar dhe të pandryshuar, ku lëvizja e vetme që ndodhte ishte rotacioni mes të njëjtëve emra, ndërsa një brez i tërë i të rinjve u la jashtë dyerve të vendimmarrjes. Mungesa e meritokracisë dhe mbytja e çdo fryme të re ka bërë që partia të humbasë ndjeshmërinë me shoqërinë që ndryshon çdo ditë.
Koalicionet e gabuara – kur pushteti bëhet qëllim në vetvete- Një tjetër gabim strategjik i rëndë ishin koalicionet e paqarta dhe shpeshherë kontradiktore që nuk u lexuan nga qytetarët si bashkime për mirëqenie të përbashkët por si pazare për ruajtje të pushtetit. Sidomos në komuna me tensione të mëdha sociale dhe me problematika të theksuara, aleancat e pamatura dhe bashkëpunimet me figura të kompromentuara apo të tejkaluara politikisht, jo vetëm që nuk e fuqizuan BDI-në por e bënë atë bashkëfajtore për krizën e përgjithshme të përfaqësimit politik.
Shkëputja nga realiteti social dhe ndryshimi i profilit të votuesit- Votuesi shqiptar sot është më urban, më i shkolluar, më kërkues dhe më pak sentimental. Ai nuk jeton më me narrativën e lavdisë së së kaluarës, por me realitetin e një të tashme pa perspektivë. Shumë të rinj sot e shohin politikën si pengesë, jo si mundësi dhe këtë ia atribuojnë kryesisht klasës politike ekzistuese, që nga mungesa e transparencës, te arroganca, deri te paaftësia për të adresuar çështje konkrete si arsimi, papunësia, emigrimi dhe diskriminimi institucional.
Shtypja e mendimit ndryshe dhe dominimi i fraksioneve të vjetra- Partia ka funksionuar më shumë si një strukturë vertikale besnikërie, ku çdo formë mendimi ndryshe trajtohej si konkurencë e jo si burim për rritje. Kjo ka mbytur inovacionin, reflektimin dhe ka nxitur servilizmin. Në vend të krijimit të një klase të re politike, u ringjallën emra që duhej të kishin qenë tashmë në pension politik. Dhe pikërisht kjo zbrazëti e përmbajtjes, ku “përvoja” u kthye në mburojë për mediokritet, e rriti hendekun mes partisë dhe qytetarit.
Kjo nuk është thjesht një “humbje lokale”-kjo është një këmbanë kombëtare. Ajo që ndodhi në këto zgjedhje është paralajmërimi i fundit që një brez i tërë po e dërgon drejt lidershipit të vjetër: ose ndryshoni thellësisht, ose tërhiquni me dinjitet sepse çfarë ndodhi këtë herë ishte më shumë se një “votë ndëshkuese”. Ishte dëshira për të rrëzuar një mur, për të çliruar hapësira të mbyllura nga interesa të vjetra dhe për të sfiduar një sistem që për vite ka funksionuar si klub i mbyllur i njerëzve të paprekshëm.
REFORMAT NË BDI NUK JANË MË ZGJEDHJE. JANË NJË DOMOSDOSHMËRI
Nëse ka një gjë që mund të bëjë që ingranazhet e brendshme të një partie të bluajnë, ajo është një reformë urgjente që këmbëngul në freskimin dhe riparimin e gjërave, që nënkupton heqjen apo largimin elegant të gardës së vjetër sëbashku me tërë bagazhin e tyre politik. Pikërisht ata veteranët, “yjet” e partisë që kanë zotëruar artin e kultivimit të antivlerave, shmangies së llogaridhënies dhe kthimit të skandaleve në kulmin e karrierës. Veteranë politik me plot skandale e që janë plakur politikisht më keq se qumështi nga vala e të nxehtit por që ende i kanë kollaret e qeverisjes pas 2001-shit të cilat janë vula e “pakujdesive të tyre rinore” në politikë!
Por kur udhëheqja hapëron me agjendën e tyre të guximshme për reforma, aktorët e vjetër bëhen instiktivisht mbrojtës! Por në fakt, agjenda e vërtetë është reforma dhe hapi i parë në reforme është heqja e peshës së vdekur, respektivisht politikanët e vjetër të tipit ”one man show” që kanë bërë më shumë tituj për dramën e tyre personale sesa për impaktin e qeverisjes së tyre, brigada e vjetër që është ende duke lobuar për një rikthim të pakuptimtë për t’i shijuar privilegjet e pushtetit, të komplekseve për vëmendje (sepse pasuri nuk ju duhet më shumë). Të njejtat fytyra me hile nën mëngë i shohim ende të rreshtuar në rradhë të parë në çdo mbledhim partiak dhe më gjërë, me pretekstin e fajësimit të çdo gjë që cënon ulësen e tyre, armiqtë e dukshëm dhe të padukshëm brenda dhe jashtë partisë (madje edhe motin)! Po, janë pikërisht ata politikanë që ngjajnë në makina që i’u është qëruar boja, me rrota të lëkundura dhe me dyshime nëse ende i’u punon motori. Me kësi lloj profilesh as fati më i madh nuk të ndihmon dot në zgjedhje! Është ky tipari i dominimit të udhëheqjes së vjetër apo fraksioneve të ngulitura që krijojnë paqëndrueshmëri nga agjendat kontradiktore dhe dalja në zgjedhje të parakohshme mund të jetë edhe një rrëshqitje në një lëvozhgë bananeje.
Edhe pse shumë e vonuar, është koha për çlirimin e demokracisë brenda BDI, hapsira të reja dhe mundësi për potencialin e të rinjëve që sjellin në vendimmarrje. Por jo vetëm disa fytyra të freskëta si kandidat të ri karizmatik që do të jenë të nënrenditur të funksionerëve të mëhershëm që synojnë një rindezje nostalgjike me shumë entuziazëm për akomodim dhe asgjë tjetër.
Populli është i lodhur. Ne nuk jemi një popull që përcaktojmë të ardhmen nga dështimet e disave. Dinjiteti është diçka që ne e rikuperojmë së bashku – duke kërkuar një klasë politike që na shërben, duke ndërtuar institucione që na respektojnë. Ne kemi gjeneratë të re të pakonsumuar, me ide të reja, perspektiva të reja dhe besim të paepur që ndryshimi nuk është thjesht i mundur, por i pashmangshëm për këtë situatë të thurrjes së ardhmërisë tonë. Të rinjë që nuk janë të lidhur nga ideologjitë e vjetruara dhe kanë më pak frikë të sfidojnë cdo cënim, guxim i përcjellur me ndjenjën e urgjencës për çështjet që ndikojnë në të ardhmen, një e ardhme ku padrejtësia përballet me unitet, ku diskriminimi zëvendësohet me përfshirjen dhe ku paqja nuk është vetëm mungesa e konfliktit, por prania e drejtësisë dhe respektit.
Është koha për lidership të ri që nuk i nënshtrohet as nostalgjisë, as llogarive të ulëta, është koha për shqiptarët e mirë që ta ndriçojnë trashëgiminë e 2001-shit në forma të reja. Sot, përgjegjësia historike bie mbi shqiptarët e mirë, të ndershëm dhe të guximshëm, për ta sjellë dritën e lavdisë së 2001-shit në forma të reja: në institucione që funksionojnë, në drejtësi të pavarur, në përfaqësim dinjitoz, në ekonomi të zhvilluar, në shkollim të barabartë dhe në barazi të plotë para ligjit. Nuk ka më vend për të përdorur të kaluarën si justifikim për dështimet e sotme. Ky brez i ri nuk e mohon të kaluarën, ai thjesht refuzon të burgoset në të sepse 2001 ishte vetëm fillimi i një përpjekjeje për barazi dhe drejtësi por qëllimi nuk ishte kurrë që shqiptarët të kishin “të tyren” në pushtet, por që të kishin një shtet që i trajton si të barabartë. Dhe në këtë betejë të re, duhet një gjeneratë që nuk ka frikë nga gjigantët e vjetër, por ka guximin për ta ecur përpara idealin e atyre që nuk jetojnë më.
Është koha për t’i mbajtur politikanët përgjegjës për veprimet e gjithsecilit. Populli nuk fal, keni pasur shumë kohë, tanimë dhe durimi është lodhur! Reflektoni!
Në fakt, këtu qëndron edhe gabimi strategjik më i madh i Ali Ahmetit. Që në momentin kur BDI doli në opozitë dhe qeveria e re u formua, ai duhej të kishte vepruar me vendosmëri – të shkarkonte menjëherë kryesinë e vjetër dhe të gjithë ata funksionarë që për vite të tëra i sollën partisë humbjen e sotme. Ky ishte momenti ideal për t’u distancuar nga e kaluara, për të dhënë një sinjal të qartë përgjegjësie dhe për të hapur rrugën për një rilindje të brendshme. Në vend të heshtjes dhe pritjes, duhej të kishte nisur menjëherë procesin e ristrukturimit të partisë me frymë të re, ku anëtarët dhe simpatizantët do të kishin të drejtën reale të zgjidhnin vetë përfaqësuesit e tyre, e jo më të vendoseshin fytyrat e vjetra vetëm për hir të besnikërisë apo historisë së shkuar. Nëse ky proces do të kishte nisur që në muajt e parë pas daljes në opozitë, sot BDI do të hynte në zgjedhjet lokale me një trupë të re politike, me njerëz që kanë energji, besim dhe legjitimitet moral nga baza, jo me një elitë të konsumuar që shihet si simbol i dështimit. Një BDI e reformuar nga vetë anëtarësia do të kishte qenë më e përgatitur, më e besueshme dhe mbi të gjitha, më afër qytetarëve që kërkojnë ndryshim.
Pyetja që lind natyrshëm është: a nuk i pa vetë këto zhvillime Ali Ahmeti, apo thjesht ia “filtronin” realitetin këshilltarët e tij të përjetshëm, ata që kanë më shumë vite në zyra sesa në terren? Sepse ndonjëherë duket sikur ai jetonte në një version paralel të realitetit, ku çdo gjë shkonte për mrekulli, derisa doli rezultati në kuti. Këshilltarët e tij – ata që prej vitesh janë bërë më të përhershëm se logoja e parties, me siguri e siguruan se janë fitimtar e në ndërkohë kanë humbur në lagjet e tyre, dhe ai, ndoshta nga besimi, ndoshta nga lodhja, ndoshta nga dëshira e një syri të verbër i besoi.. Por problemi është se ndërsa ai besonte në lojalitetin e tyre, ata besonin vetëm në postet e veta. Nëse Ali Ahmeti do të kishte hapur sytë atëherë, jo për të parë çfarë i thoshin por për të parë çfarë i fshihnin – sot BDI do të ishte ndoshta një histori tjetër. Por kur udhëheqësi nis t’u besojë më shumë zërave që e mbajnë të izoluar sesa popullit që e mbajti gjallë, atëherë humbja nuk është aksident, është paralajmërim që s’u deshifrua me kohë.
Dhe nëse kjo heshtje e tij pas humbjes nuk është mosdije, atëherë është diçka më e rrezikshme – është miratim i heshtur i fundit. Një fund që ai vetë duket se e pranon ngadalë, si një komandant i vjetër që e di se beteja është humbur, por që zgjedh të mos dorëzohet, vetëm për të mos i zhgënjyer ushtarët që s’besojnë më as vetë në fitoren e tij. Ndoshta nuk ishte i keqinformuar – ndoshta thjesht është pajtuar me idenë që epoka e tij po mbyllet. Dhe ky, për një udhëheqës që dikur ngriti një lëvizje nga asgjëja, është fundi më i trishtë që mund të zgjedhë vetë: të qëndrojë, jo për t’udhëhequr, por për të mos u larguar.
Në vrullin e deklaratave të tij, ka një lloj qetësie të çuditshme, një lloj digniteti fatalist që s’e sheh më humbjen si tragjedi, por si përfundimin e një rruge që e dinte se s’mund të zgjasë pafund.
Dhe këtu ka një pyetje që djeg më shumë se çdo analizë zgjedhore:
A e donte Ali Ahmeti fundin e BDI-së? Ndoshta çdo strategji, çdo heshtje, çdo vonesë në ristrukturim, nuk ishte shenjë e paaftësisë apo e keqinformimit, por një plan i heshtur, ndoshta ishte pjesë e një llogaritjeje të ftohtë. Në këtë perspektivë, Ali Ahmeti nuk është thjesht udhëheqësi i një humbjeje të dhimbshme. Ai është strategu i fshehtë që sheh përtej krizës së momentit: fundi nuk është aksident; ai është misteri i tij i zgjedhur, një lëvizje që mund të duket e çuditshme për të tjerët, por që është e ndërtuar me llogari. Ali Ahmeti nuk humbi rastësisht – ai lejoi që të ndodhte atë që ai mendoi që duhej të ndodhte.
Në këtë lojë të heshtur, Ali Ahmeti nuk humbi rastësisht. Ai shihte më shumë se të tjerët, duke lënë që humbja të bëhej mjeti i tij. Çdo gabim i dukshëm i të tjerëve, çdo fytyrë e vjetër që u ngjit në strukturat e partisë, çdo humbje terreni – të gjitha ishin pjesë e një strategjie që duket misterioze për jashtë, por e ftohtë dhe e zgjedhur për brenda. Në fakt, mund të thuhet se Ali Ahmeti luajti rolin e udhëheqësit që lejon partinë të digjej nën hijen e vet.
NË MUNGESË TË NJË BLLOKU TË BASHKUAR SHQIPTAR, MICKOSKI BËRI LLOGARITË VETË- Asnjë parti shqiptare sot nuk ka fuqinë morale apo politike për të imponuar kushte të barabarta në qeverisje. Ai nuk i sheh më si partnerë strategjikë por si nënkontraktorë politikë që i përdor për të mbajtur balancën formale të qeverisjes, por pa dhënë asnjë pushtet real. BDI është jashtë loje, VLEN është brenda, por vetëm si fasadë dhe në këtë realitet përfaqësimi shqiptar nuk është as bashkëqeverisje, as barazi por është nënshtrim politik i paketuar si marrëveshje koalicioni. Dhe kjo është arritja më e madhe e Mickoskit: të ndërtojë një pushtet të qëndrueshëm të vetin, ndërsa shqiptarët ndahen mes atyre që luftojnë të rikthehen, dhe atyre që mundohen të duken të rëndësishëm.
Këto zgjedhje i fituan VMRO-ja dhe Mickoski, por humbja më e madhe nuk ishte e një partie shqiptare – ishte e vetë shqiptarëve, të cilët hynë të ndarë dhe dolën të papërfaqësuar.
Zgjedhjet lokale në Maqedoninë e Veriut nuk ishin vetëm një proces demokratik periodik, por një akt politik me simbolikë të thellë: populli foli dhe kërkoi ndryshim. Ato shënuan fundin e një epoke të gjatë të dominimit të pandryshuar politik dhe hapën një kapitull të ri të përgjegjësisë dhe reflektimit. Humbja e BDI-së nuk ishte rastësi, as ndëshkim momental – ishte pasojë e grumbulluar e viteve të stagnimit, e mungesës së reformës dhe e humbjes së kontaktit me realitetin shoqëror.
Në këtë realitet të ri politik, më shumë se për një rotacion pushteti, po flasim për një krizë identiteti politik shqiptar. Ajo që mungon nuk është vetëm strukturimi institucional, por një organizim dinjitoz politik i shqiptarëve – një sistem vlerash që e ngre politikën mbi moralin, vizionin dhe përgjegjësinë. Vetëm përmes një organizimi të tillë, shqiptarët mund të dalin nga logjika e përçarjes dhe të rivendosin peshën e tyre reale në jetën politike të vendit.
