Në një mënyrë tinzare, pa konsultime dhe debat publik, nëpërmjet një procedure të shkurtuar dhe në kundërshtim me rekomandimet e OSBE/ODIHR, partitë politike më të mëdha, duke justifikuar se ndihmojnë qytetarët pa dokumente të vlefshëm, miratuan ndryshime të tjera të fshehura në Ligjin Zgjedhor, duke i larguar praktikisht kandidatët e pavarur dhe duke i penguar ata të marrin pjesë në të gjitha zgjedhjet e ardhshme lokale dhe kombëtare.
Propozimet e dorëzuara nga deputetët e VMRO – DPMNE, LSDM dhe BDI dhe me mbështetjen e heshtur nga të tjerët, rrisin pragun e nënshkrimeve të nevojshme për pjesëmarrjen në zgjedhje nga 1,000 në 1% të regjistruarve votues. Këto ndryshime po i njëjti Kuvend ishte përpjekur të zbatonte edhe para zgjedhjeve lokale në vitin 2021, me qëllim eliminimin e një pjese të madhe të kandidatëve të rinjë të pavarur, por kjo u bllokua nga një numër i madh i amendamenteve të proozuara. Për rikujtim, në zgjedhjet lokale të vitit 2021, kandidatët e pavarur fituan vende në 33 Komuna ose 41% të të gjitha Komunave në Maqedoninë e Veriut dhe në qytetin e Shkupit!
Nëse e marrim për shembull një njësi zgjedhore (NZ) për nivel kombëtar, ndryshimet e miratuara do t’i kërkojnë kandidatëve të pavarur 3,372 nënshkrime për të paraqitur një listë të pavarur.
Sipas numrave të regjistruar të votuesve, për NZ 2, kandidatëve të pavarur do t’u duhen 2,408 nënshkrime, për NZ 3 – 3,005, për NZ 4 – 2,945, për NZ 5 – 3,395 dhe për NZ 6 – 2,486 nënshkrime.
Mesatarja e qytetarëve që marrin pjesë në votime në zgjedhjet parlamentare të fundit në 2020 në asnjë NZ nuk kalon 60% të votuesve në listën zgjedhore. Për krahasim, në NZ 1 janë regjistruar 337,214 votues, nga të cilët votuan 169,773 ose vetëm 50%.
Këto ndryshime e shpërqendrojnë pjesëmarrjen e kandidatëve të pavarur në zgjedhjet lokale të vitit të ardhshëm. Për një listë të pavarur të kandidatëve për anëtarë të Këshillit ose një listë të kandidatit për kryetar të Komunës së Shkupit, do të nevojiten 4,674 nënshkrime.
Në zgjedhjet lokale të fundit në vitin 2021 në Shkup ishin regjistruar 467,373 votues, nga të cilët votuan 229,531. Nëse marrim rezultatet zgjedhore ku një këshilltar i një liste të pavarur u zgjodh me 4,611 vota, rezulton se do të nevojiten më shumë nënshkrime për pjesëmarrje sesa për të fituar një vend këshilltari në Këshill.
Për një listë të pavarur të kandidatëve për anëtarë të Këshillit ose një listë të kandidatit për kryetar të Komunës së Shkupit, do të nevojiten 4,674 nënshkrime.
Një shembull tjetër ilustrues i politikave diskriminuese ndaj të pavarurve është fakti se për regjistrimin e një partie politike nevojiten 1,000 nënshkrime. Kjo dispozitë nuk është ndryshuar.
Poashtu, mënyra e vështirë e mbledhjes së nënshkrimeve përmes zyrave të KQZ është një problem shtesë për të cilin të pavarurit kanë reaguar edhe më herët. Kjo kusht i vështirë ruan dhe me ndryshimet e reja.
Normat dhe rekomandimet ndërkombëtare thonë se nuk duhet të ketë kërkesa diskriminuese për kandidatët e pavarur krahasuar me ato për partitë.
Për krahasim me vendet si të cilat dëshirojmë të jemi:
● Austria dhe Belgjika kërkojnë nga 200-500 nënshkrime, në varësi të rajonit;
● Britania – 10 nënshkrime;
● Finlanda – 10 nënshkrime ose tre dhe pesë në Komuna më të vogla;
● Gjermania – 200 nënshkrime;
● Danimarka nga 150 në 200;
● Irlanda – 15 nënshkrime për Komunatë dhe 60 për zgjedhjet parlamentare;
● Kipri dhe Malta – katër nënshkrime;
● Greqia – 12 nënshkrime;
● Estlanda dhe Franca nuk kanë kërkesa për nënshkrime.
Tek ne, nevoja për demokraci dhe pluralizëm është e madhe, si rezultat i pakënaqësisë me 2shndërruara në dispozita ligjore ose praktika trashëgimore të institucioneve.
Si ilustrim, qasja në listën zgjedhore nuk u mundësohej kandidatëve të pavarur, numri i tyre i kutisë së votimit, edhe pse të marra nga shorti, pothuaj se gjithmonë ishte pas vendit të 80-të. Partitë që sundojnë në skenën politike prej kohësh ngjajnë me shoqëritë tregtare që në zgjedhje nuk e shohin këtë si një mundësi për të fituar masat dhe politikat për përparimin e jetës së qytetarëve, por si një mundësi për të kapur sa më shumë burime të Maqedonisë për qëllime partiakë.
Me ndryshimet e fundit, partitë politike thjeshtë forcojnë pozitën e tyre monopolistike dhe e pamundësojnë hyrjen e listave të pavarura. Kështu, në Maqedoninë e Veriut nuk ka vetëm hapësirë për “opsionin e tretë”, por tereni është përcaktuar që të mos ketë asnjë opsion alternativ.
Edhe pse duken si armiq të zjarrtë, partitë, si ato në pushtet edhe ato në opozitë, janë në marrëdhënie të harmonishme dhe gjejnë menjëherë një gjuhë të përbashkët kur duhet të mbrojnë “terrenin” e tyre të ndikimit.
Si një grup aktivistësh të pavarur dhe anëtarë të këshillave në të gjithë Maqedoninë, kërkojmë menjëherë heqjen e kushteve absurde për mbledhjen e nënshkrimeve për kandidatët e pavarur në zgjedhje, dhe që:
● Të vendoset një kusht i paktën 50 nënshkrime për kandidatët e pavarur;
● Të lejohet mbledhja e nënshkrimeve në teren dhe jashtë zyrave të KQZ;
● Të zgjatet periudha e mbledhjes së nënshkrimeve në 30 ditë;
● Të lejohet emri i listave të pavarura të kandidatëve të jetë plotësisht i përmendur në fletën e votimit;
● Të lejohet qasja e pavarurave në listën zgjedhore.
Këto ndryshime duhet të bëhen menjëherë, përmes një procedure të shkurtuar, ashtu siç u bënë ndryshimet për bllokimin e kandidatëve të pavarur javën e kaluar.
Nezavisni Za Karposh – Za zashtita na Karposh – Shkup
Zelen Human Grad – Shkup
Shansa za Centar, Qendër – Shkup
Më mirë për Tetovën – Tetovë
Poinaku – Manastir
Zelenite od Gazi Baba- Shkup
STIGA E – Strumicë
STIGA E – Fronti kundër minierës dhe ndotësve të mjedisit – Bosilovë, Novosellë
