Në një samit kritik në Bruksel të enjten, udhëheqësve të BE-së do t’u kërkohet të mbajnë premtimin për të gjetur urgjentisht fonde për Ukrainën, ndërsa Kievi është nën presion për të lëshuar territor, teksa Rusia shënon përparime në fushëbetejë.
Duke folur në Parlamentin Evropian në prag të samitit, presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, tha: “Nuk ka akt më të rëndësishëm të mbrojtjes evropiane sesa mbështetja e mbrojtjes së Ukrainës.” Ajo shtoi se “ditët në vijim do të jenë vendimtare për ta siguruar këtë”.
Von der Leyen tha se Evropa duhet të marrë përgjegjësi për sigurinë e saj në një botë që ajo e përshkroi si “të rrezikshme dhe transaksionale”, duke shtuar: “Kjo nuk është më një opsion. Është një domosdoshmëri.”
Më herët këtë muaj, von der Leyen propozoi dy opsione për financimin e nevojave urgjente të mbrojtjes dhe civile të Ukrainës për vitet 2026 dhe 2027: huamarrje të përbashkët të BE-së ose një të ashtuquajtur “hua reparacionesh” e siguruar me asetet e ngrira ruse në bllok.
Belgjika, e cila strehon shumicën e 210 miliardë eurove të aseteve ruse të immobilizuara në BE, thotë se nuk ka garanci të mjaftueshme se shtetet anëtare do ta ndihmonin nëse skema do të dështonte, duke e lënë Brukselin me një faturë prej miliardash eurosh.
Banka Qendrore e Rusisë njoftoi këtë javë se po kërkon 230 miliardë dollarë dëmshpërblim kundër Euroclear-it, depozituesit të letrave me vlerë me seli në Bruksel që mban shumicën e pasurisë sovrane ruse në BE. Belgjika gjithashtu druhet se gjykatat në vende aleate të Rusisë mund të lëvizin për të sekuestruar asetet perëndimore për të zbatuar pretendimet kundër Euroclear-it.
Italia është shfaqur si një aleate e rëndësishme. Kryeministrja Giorgia Meloni tha se përdorimi i aseteve ruse të ngrira në Evropë për të ndihmuar Ukrainën pa një bazë të fortë ligjore do t’i jepte Moskës “fitoren e parë që nga fillimi i luftës”. Ashtu si Belgjika, Italia argumenton se huamarrja e përbashkët e BE-së do të ishte një mënyrë më e sigurt për të financuar Ukrainën.
“Italia, sigurisht, e konsideron të shenjtë parimin që Rusia duhet të paguajë kryesisht për rindërtimin e vendit që sulmoi, por ky rezultat duhet të arrihet me një bazë të fortë ligjore,” u tha Meloni politikanëve italianë.
Kancelari i Gjermanisë, Friedrich Merz, tha se do të vazhdonte të luftonte për t’i bërë deri në 90 miliardë euro asete ruse “të përdorshme për mbrojtjen e Ukrainës”. Ai i vlerësoi gjasat për arritjen e një marrëveshjeje si “50 me 50” në një intervistë për televizionin publik të martën.
Merz u tha ligjvënësve se kjo shumë do të financonte ushtrinë ukrainase për “të paktën edhe dy vjet”, ndërsa përdorimi i saj do të dërgonte një sinjal të qartë për presidentin rus, Vladimir Putin.
Ai tha se i merrte seriozisht shqetësimet e Belgjikës. “Prandaj po përpiqem me partnerët tanë t’i zbus ato,” tha Merz, duke argumentuar se plani i Komisionit ishte “në përputhje të plotë me të drejtën ndërkombëtare dhe detyrimet ndërkombëtare”.
Sipas skemës, BE-ja do t’i siguronte Kievit një hua prej 90 miliardë eurosh, të financuar përmes huamarrjes nga Euroclear. Hua do të shlyhej vetëm nëse dhe kur Moska do të paguante reparacione ndaj Ukrainës.
Zyrtarët e BE-së thonë se pretendimi i Rusisë mbi asetet në Euroclear, të ngrira menjëherë pas pushtimit në shkallë të plotë në vitin 2022, nuk do të ndikohej. Moska, megjithatë, argumenton se kjo lëvizje përbën vjedhje dhe është zotuar të hakmerret.
Zyrtarë të BE-së të përfshirë në përgatitjen e samitit kanë sugjeruar se huaja e reparacioneve është e vetmja mundësi reale, pasi përdorimi i buxhetit të BE-së do të kërkonte unanimitet.
Qeveria e Hungarisë, e cila është armiqësore ndaj Ukrainës, ka premtuar të vërë veton ndaj çdo përpjekjeje për të përdorur buxhetin e BE-së si kolateral për një hua për Kievin. Në të kundërt, huaja e reparacioneve do të kërkonte vetëm shumicën e shteteve anëtare të BE-së, megjithëse disa diplomatë thonë se do të ishte e paimagjinueshme të izolohej Belgjika.
“Një shumicë shumë e madhe e shteteve anëtare favorizojnë huanë e reparacioneve,” tha një zyrtar i lartë i BE-së. “Çdo zgjidhje që do të kërkonte unanimitet nuk mendoj se është realiste, kështu që kthehemi te huaja e reparacioneve.”
BE-ja javën e kaluar përdori kompetenca emergjente për të ngrirë pa afat 210 miliardë euro asete ruse në bllok, duke shmangur rrezikun e humbjes së kontrollit mbi fondet nëse Hungaria ose ndonjë qeveri tjetër miqësore me Kremlinin do të vinte veton ndaj rinovimit të sanksioneve, të cilat duhet të rinovohen çdo gjashtë muaj.
Belgjika ka sugjeruar që këto kompetenca emergjente mund të përdoren gjithashtu për të gjeneruar një hua të BE-së për Ukrainën të siguruar me buxhetin, duke anashkaluar nevojën për unanimitet. Por vende të tjera thonë se kjo do të ishte një shtrembërim ligjor i tepruar. “Kjo nuk ka asnjë shans,” tha një diplomat i lartë i BE-së, i cili megjithatë shprehu mirëkuptim për pozicionin e Belgjikës.
